۷ مطلب با موضوع «عدالت» ثبت شده است

«ایده نهاد علم برای کاهش نابرابری در جامعه ایران»

 

دکتر محمد نعمتی در مجله تصویری زاویه:«ایده نهاد علم برای کاهش نابرابری در جامعه ایران»


:o: تبعیض در هر ایدئولوژی و مکتبی متفاوت تعریف می شود. بعد از انقلاب توزیع بهتر و برخورداری بهتری از برخی نیازها اتفاق افتاده اما با نقطه مطلوب هنوز خیلی فاصله داریم. مسأله مهم این است که چه توجیهی وجود دارد که یک نفر در کپر زندگی می کند و از این بازی عقب افتاده است اما یک نفر دیگر چندین برابر برخوردار است؟ این بازی، حکمرانی اجتماعی است و کسانی بازی سازی می کنند. نوع سیاست حکمرانان است که شرایط را رقم می زند.

طبقه متوسط با این که برای زندگی خود این همه کار می کند اما احساس می کند دستی نامرئی دارد از سفره او بر می دارد. این یک نوع سرقت است. این مسأله به نظام های پولی و نظام های بهره برداری از منابع طبیعی مربوط است. فساد در اصطلاح حقوقی جرم است اما آیا سیاست های پولی ما و بهره برداری ما از منابع طبیعی در ۵۰ سال گذشته فاسد بوده است؟ نمی توانیم این را بگوییم بلکه این نظام با این که قانونی بوده خودش داشته فساد تولید می کرده است. عده ای بر سر سفره کارکنان و کسانی که در این کشور کار می کردند آمده اند.

دانش علوم اجتماعی برای حذف این اختلاف های تبعیض آمیز تلاش می کند. تا ما در دانشکده های مختلف برای راه حل های این تبعیض ها گفتگو نکنیم به گفتمان در جامعه تبدیل نمی شود. فضای سیاست گذاری ما غیر تخصصی است. باید قبول کنیم که علوم اجتماعی از فعالیت اجتماعی متفاوت است و تخصصی است. ما از منابع مان به اندازه کشورهای ابرقدرت مصرف می کنیم اما این استفاده به صورت تبعیض آمیز دارد انجام می شود.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
محمد نعمتی

معیار و راهبردهای عدالت اقتصادی در نهج البلاغه

چکیده:

توجه به عدالت و تلاش برای تحقق آن از جمله کارویژه های بنیادین نظام اسلامی است.بر این اساس، تعریف عدالت و نیز معیارهای عدالت در نظام نظری عملی برآمده از مبانی شناختی هنجاری دین اسلام، جایگاه برجسته ای می یابد.بررسی نهج البلاغه نشان می دهد که سه معیار تساوی در اصل دریافت حق، ایجاد فرصت برابر برای بالفعل کردن حقوق و فقرزدایی سه معیار و کلید اصلی در تشخیص فرآیند عادلانه در نظام اقتصادی اسلامی است.معیار سوم با توجه به رابطه اقتصاد و سازندگی اخلاقی جامعه و تاثیر اقتصاد در آن، تعیین می گردد.با توجه به نظریه های اقتصادی متعارف که مبدا محور، فرآیند محور و نتیجه محورند به نظر می رسد که از منظر علی(ع) می باید معیارهای عدالت در هر سه مرحله به صورت توامان مورد توجه قرار گیرد.در مرحله مبدا توجه به ایجاد فرصت برابر، در مرحله فرآیند توجه به شفافیت در قوانین، نگاه واقع بینانه در وضع قوانین و در مرحله نتیجه، ایجاد توازن از جمله مسائلی است که می باید مورد توجه قرار گیرد.تکافل اجتماعی و تامین اجتماعی نیز در همین راستا قابل توجه است.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
محمد نعمتی

«عدالت و علوم اجتماعی یا فقه تعاملات اجتماعی»

در اقتصاد اسلامی جستجوی کشف نقطه‌ای ارشمیدسی برای عدالت راهی خطاست که پیمودن آن حاصلی ندارد.

 

محمد نعمتی

استادیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه ­السلام

nematy@isu.ac.ir

 

 

چرا در دانش اقتصاد و علوم اجتماعی به نظریه‌ای در خصوص عدالت نیاز داریم؟ اگر به دنبال جامعه و فضایی از فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی هستیم که همه اعمال، رفتار‌ها و سیاست‌ها بر اساس عدالت باشد؛ اقتصادِ (دانش اداره جامعه) جامعهِ عادلانه چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟ عدالتی که هدف ارسال رسل برای هدایت بشر است چیست؟

لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّنات‏ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ‏ وَ الْمِیزانَ‏ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ (سوره مبارکه حدید، آیه 25)

۱ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰
محمد نعمتی

نقد و بررسی کتاب نظریه عدالت جان رالز با تأکید بر قلمرو و تعریف عدالت

چکیده                                                                                                                               

می‌توان ادعا کرد موضوع عدالت مستند و مبنای نظریات و مبنای تدبیر امور در ساحت حیات اجتماعی انسان است، نظریه‌پردازان جهت اثبات و یا توجیه نظریه علوم اجتماعی خود در هر حوزه از این علوم گریزی از تمسک به مفهوم و نظریه‌ای درباب عدالت ندارند. در بررسی هر نظریه عدالت سه موضوع و مؤلفه مورد توجه و بررسی قرار می‌گیرد:

  • اول، مبنای عدالت: نظریه مذکور مبنای عدالت را چه می‌داند؟ پاسخ به این سؤال روش‌شناسی نظریه‌پرداز عدالت در تبیین مفهوم مورد نظر خود از عدالت را نیز مشخص می‌نماید.
  • دوم، قلمرو عدالت: نظریه مذکور عدالت را در چه حوزه و قلمرویی طرح می‌نماید؟
  • سوم، تعریف عدالت: نظریه چه مفهومی از عدالت را ارائه می‌نماید؟

رالز در کتاب نظریه عدالت تلاش کرده به هر سه سوال فوق پاسخ دهد و همین جامعیت موجب می‌شود نظریه عدالت رالز از جمله نظریات قابل توجه عدالت در دهه‌های اخیر باشد. در این مقاله ضمن معرفی ساختار کلی کتاب و بازسازی اجمالی از این نظریه، نقدهای وارد به کتاب با تأکید بر دو موضوع و مؤلفه قلمرو و تعریف عدالت در نظریه رالز مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.

۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰
محمد نعمتی

نگرش سیستمی لازمه تحقق عدالت

چکیده

عدالت مطلوب بالذات بشریت در همه اعصار و ازمنه بوده و کمتر جریان فکری و جنبش اجتماعی را می‌توان سراغ گرفت که به این موضوع نپرداخته باشد. اسلام نیز هدف از بعثت پیامبران را اقامه عدل دانسته و جامعه آرمانی و مدینه فاضله خویش را به عدالت متصف می‌نماید. بسیاری از متفکران به این موضوع پرداخته‌اند و آثار آنان مملو از ایده‌هایی از این جنس است. از مجموعه آثار استاد شهید مطهری نیز برمی‌آید که ایشان منظومه فکری منسجم و نظام‌مندی در حوزه عدالت دارند. این نوشتار به دنبال است که با تکیه بر آثار ایشان و با استفاده از روش کتابخانه‌ای و تحلیل محتوا، به بررسی اندیشه این استاد بزرگ در حوزه مذکور بپردازد. از نظر ایشان تحقق عدالت، منوط به داشتن یک نگاه سیستمی است؛ به این معنا که لازم است مجموعه‌ای از فاکتورها در کنار یکدیگر قرار گرفته و به صورت نظام‌مند وظایف خویش را انجام دهند تا برآیند آثار آن‌ها به تحقق عدالت در جامعه منجر شود. این فاکتورها از نظر ایشان عبارتند از: قوانین حقوقی عادلانه، قوانین قضایی و مجازات برای متخلفین، گسترش معنویت در جامعه و ایجاد نظارت درونی در افراد، اجرای امر به معروف و نهی از منکر، حسن اجرای کارگزاران حکومتی. چنانچه این عوامل در کنار یکدیگر قرار گیرند می‌توانند منجر به ایجاد عدالت در جامعه شوند. نکته قابل توجه در اندیشه شهید مطهری اهمیت تک فاکتورهای مطرح شده است که حتی اگر یکی از این 5 عامل وجود نداشته باشد، نمی‌توان انتظار تحقق عدالت داشت

۱ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
محمد نعمتی

نظریه عدالت اقتصادی در بهره‌مندی از منابع طبیعی و انفال در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در نگاه نعمتی

 

 

 

 

متن زیر خلاصه و بخشی از نگاه نعمتی به مسأله انفال در اقتصاد ایران هست که این قابلیت را دارد در کارگروهی ویژه به بررسی ابعاد ان پرداخته تا در نهایت ساز و کار اسلامی در بهره‌مندی اسلامی از این مواهب برای حکومت اسلامی استخراج و یا کشف گردد. ساز و کاری جدید و اسلامی که ‌بتواند ترجمان جهاد کبیر مد نظر مقام معظم رهبری در حوزه حکمرانی انفال و ثروت‌های طبیعب در اقتصاد انقلاب اسلامی باشد، ساز و کاری متمایز از ترتیبات نهادی دیکته شده نظام سرمایه داری به اقتصاد ایران.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
محمد نعمتی

مقاله «نقد و بررسی مبانی و روش شناسی نظریه عدالت جان رالز»

دریافتمقاله با عنوان «نقد و بررسی مبانی و روش شناسی نظریه عدالت جان رالز» در شماره 9 مجله «مطالعات اقتصاد اسلامی» منتشر شد.

مشخصات مقاله

نویسندگان: الیاس نادران و محمد نعمتی

 

چکیده

کتاب نظریه عدالت جان رالز از جمله آثار تأثیر‌گذار در حوزه عدالت در قرن بیستم هست به طوری که در زمان حاضر، غالب محققان عدالت پژوه در اثر خود یا به رالز ارجاع می‌دهند یا برای رد آن و ارائه نظریه خود، نظریه رالز را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهند. با توجه به همین اهمیت، نقد و بررسی این نظریه نقش مهمی در پیشبرد مطالعات حوزه عدالت در کشور می‌تواند داشته‌ باشد. به ‌نظر نویسندگان در بررسی هر نظریه عدالت به سه موضوع و مؤلفه باید توجه کرد: اول، نظریه مذکور مبنای عدالت را چه می‌داند؟ پاسخ به این سؤال روش‌شناسی نظریه‌پرداز عدالت در تبیین مفهوم مورد نظر خود از عدالت را نیز مشخص می‌نماید. دوم نظریه، عدالت را در چه حوزه و قلمرویی طرح می‌نماید؟ و در نهایت نظریه چه مفهومی از عدالت را ارائه می‌نماید؟ بازسازی نظریه رالز و نقدهای وارد به پاسخ‌های رالز به این سه پرسش نشان می‌دهد علیرغم تلاش و ادعای رالز برای ارائه نظریه بدیل و جایگزین عدالت فایده‌گرای کلاسیک، نظریه وی دستاوردی متمایز از آن نمی‌تواند داشته باشد.

کلیدواژگان

نظریه عدالت؛ جان رالز؛ اصل تفاوت؛ پرده جهل؛ وضعیت نخستین

دریافت متن مقاله از اینجا

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
محمد نعمتی